ผู้ร้องเรียนและคณะ รวม 18 คน ร้องเรียนเจ้าหน้าที่ราชทัณฑ์ ทัณฑสถานวัยหนุ่มกลาง ไม่จ่ายเงินรางวัลให้แก่ผู้ร้องเรียนและคณะ จากการทำงานในกองงานเบเกอรี่ ทำให้ได้รับความเดือดร้อน ผู้ตรวจการแผ่นดินจึงได้มีการแสวงหาข้อเท็จจริง ทั้งการสอบสวนข้อเท็จจริงจากผู้ร้องเรียน และการชี้แจงของทัณฑสถานวัยหนุ่มกลาง พบว่า หลักเกณฑ์การจ่ายรางวัล (เงินปันผล) ที่ทัณฑสถานวัยหนุ่มกลาง ถือปฏิบัติตามข้อ 57 กฎกระทรวงมหาดไทย ออกตามความในมาตรา ๕๘ แห่งพระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พุทธศักราช 2479 และฉบับแก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 9 (พ.ศ. 2512) ข้อ 59 กล่าวคือ จ่ายจากผลกำไรจากการงานที่ผู้ต้องขังทำ คือการนำรายได้ที่เกิดจากผลการงานที่ผู้ต้องขังทำและคิดคำนวณเป็นราคาได้หลังจากหักทุนและค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องที่เกิดจากการดำเนินกิจกรรมแล้ว มาพิจารณาให้ประโยชน์กับผู้มีส่วนร่วมในการทำงานนั้น ผู้ต้องขังที่จะได้รับการพิจารณาให้ได้รับประโยชน์ ต้องเป็นผู้ต้องขังที่มีส่วนร่วมในการทำงานนั้นเท่านั้น ส่วนวิธีการจ่ายรางวัล (เงินปันผล) ให้ผู้ต้องขังแต่ละราย กระทำโดยนำเข้าบัญชีเงินฝากผู้ต้องขังรายตัว (บุ๊ค) ที่ทัณฑสถานวัยหนุ่มกลางจัดทำขึ้นเป็นหลักฐานในการรับฝากเงิน และการใช้จ่ายเงินซื้อสิ่งของอุปโภคบริโภคที่จำเป็น จากร้านสงเคราะห์ผู้ต้องขังในทัณฑสถานวัยหนุ่มกลางของผู้ต้องขังแต่ละรายในระหว่างถูกคุมขังอยู่ในทัณฑสถานวัยหนุ่มกลาง ประกอบระเบียบกรมราชทัณฑ์ว่าด้วยเงินผลพลอยได้จากการฝึกวิชาชีพและการใช้แรงงานผู้ต้องขัง พ.ศ. 2548 ระเบียบกรมราชทัณฑ์ว่าด้วยเงินผลพลอยได้จากการดำเนินงานฝึกวิชาชีพผู้ต้องขัง พ.ศ. 2563 ข้อบังคับกรมราชทัณฑ์ว่าด้วยการจ่ายเงินผลประโยชน์เป็นรางวัล ฉบับที่ 4 พ.ศ. 2521 และกฎกระทรวงยุติธรรมการคำนวณรายได้เป็นราคาเงินและการจ่ายรางวัลให้แก่ผู้ต้องขัง ซึ่งการงานนั้นก่อให้เกิดรายได้ซึ่งคำนวณเป็นราคาเงินได้ พ.ศ. 2563

แต่ด้วยในปี พ.ศ. 2563 กิจการปรุงอาหารและผลิตเบเกอรี่เพื่อจำหน่ายมีผลการดำเนินงานที่ติดลบ เจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้องจึงไม่พิจารณาจ่ายเงินรางวัลจากการจำหน่ายอาหารและเบเกอรี่ให้แก่ผู้ร้องเรียนและคณะตั้งแต่เดือนเมษายน 2563 เป็นต้นมา เป็นการปฏิบัติตามระเบียบกรมราชทัณฑ์ว่าด้วยเงินผลพลอยได้จากการฝึกวิชาชีพและการใช้แรงงานผู้ต้องขัง พ.ศ. 2548และระเบียบกรมราชทัณฑ์ว่าด้วยเงินผลพลอยได้จากการดำเนินงานฝึกวิชาชีพผู้ต้องขัง พ.ศ. ๒๕๖๓ นั้น แต่พระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พ.ศ. 2560 มาตรา 50 วรรคแรก บัญญัติว่า ผู้ต้องขังไม่มีสิทธิได้ค่าจ้างจากการงานที่ได้ทำ แต่ในกรณีที่การงานที่ได้ทำไปนั้นก่อให้เกิดรายได้ซึ่งคำนวณเป็นราคาเงินได้ ผู้ต้องขังอาจได้รับเงินรางวัลตอบแทนจากการงานนั้นได้
 
ดังนั้น เพื่อเป็นการแก้ไขปัญหาเรื่องร้องเรียนให้กับผู้ร้องเรียนและคณะ จึงกำหนดให้มีการประชุมร่วมกันระหว่างสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน กรมราชทัณฑ์ และทัณฑสถานวัยหนุ่มกลาง ณ สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน ที่ประชุมทบทวนและพิจารณาจ่ายเงินรางวัลให้ผู้ร้องเรียนและคณะที่ทำงานในกองงานเบเกอรี่รวมจำนวน 396,000 บาท โดยแบ่งจ่ายเป็น 2 งวด งวดที่ 1 จำนวน 240,000 บาท จ่ายเงินภายในสิ้นเดือนมกราคม 2565 และงวดที่ 2 จำนวน 156,000 บาท จะใช้ระยะเวลาดำเนินการจ่ายเงินประมาณ ๖ เดือน โดยทัณฑสถานวัยหนุ่มกลางจะได้มีหนังสือแจ้งให้ผู้ร้องเรียนและผู้ต้องขังที่มีสิทธิได้รับเงินรางวัล มาติดต่อรับเงินรางวัลตามสิทธิที่ทัณฑสถานวัยหนุ่มกลางต่อไป นอกจากนี้กรมราชทัณฑ์จะพิจารณากำหนดแนวทางปฏิบัติในการคำนวณและหลักเกณฑ์การจ่ายเงินผลพลอยได้ โดยให้พิจารณาจ่ายเป็นเงินรางวัลให้ผู้ต้องขังเป็นลำดับแรกต่อไป ทั้งนี้ เพื่อมิให้เกิดเรื่องร้องเรียนในลักษณะนี้อีก ผู้ตรวจการแผ่นดินจึงมีข้อเสนอแนะ ดังนี้
 
(1) ตามที่กรมราชทัณฑ์แจ้งให้ที่ประชุมทราบว่า จะได้พิจารณากำหนดแนวทางปฏิบัติในการคำนวณและหลักเกณฑ์การจ่ายเงินผลพลอยได้ โดยให้พิจารณาจ่ายเป็นเงินรางวัลให้ผู้ต้องขังเป็นลำดับแรกต่อไป นั้น เห็นควรเสนอแนะให้กรมราชทัณฑ์เร่งรัดดำเนินการกำหนดแนวทางปฏิบัติให้แล้วเสร็จโดยเร็วและแจ้งเวียนให้เรือนจำและทัณฑสถานทั่วประเทศทราบและถือปฏิบัติเป็นแนวทางเดียวกัน พร้อมทั้งรายงานผลการดำเนินการให้สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินทราบด้วย

(2) กรณีทัณฑสถานวัยหนุ่มกลางจะพิจารณาจ่ายเงินรางวัลงวดที่ 2 โดยจะใช้ระยะเวลาดำเนินการจ่ายเงินประมาณ ๖ เดือน นั้น เห็นควรมีข้อเสนอแนะให้ทัณฑสถานวัยหนุ่มกลางเร่งรัดดำเนินการให้เป็นไปตามกำหนดระยะเวลาดังกล่าว และให้กรมราชทัณฑ์กำกับดูแลให้ทัณฑสถานวัยหนุ่มกลางดำเนินการให้แล้วเสร็จภายในเวลาที่กำหนดด้วย พร้อมทั้งรายงานผลการดำเนินการให้สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินทราบต่อไป
 
ทั้งนี้ กรมราชทัณฑ์ได้มีหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ ยธ 0708.2/3660 ลงวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2565 แจ้งผู้ว่าราชการจังหวัด และหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ ยธ 0708.2/3661 ลงวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2565 แจ้งผู้บัญชาการเรือนจำ/ผู้อำนวยการทัณฑสถาน เรื่อง แนวทางการดำเนินงานด้านการฝึกวิชาชีพและการส่งเสริมทักษะการทำงาน (ด้านการจ้างงานผู้ต้องขัง) ตามข้อ 3 การหักค่าใช้จ่ายในการรับจ้างงาน

(3) การพิจารณาจ่ายเงินรางวัลปันผล ควรคำนึงถึงสิทธิของบุคคลเป็นอับดับแรก คือ การจ่ายเงินรางวัลปันผลให้ผู้ต้องขังและเจ้าหน้าที่ก่อน แล้วจึงนำเงินทุนหมุนเวียนไปใช้ในกิจการอื่น ๆ พร้อมได้กำชับให้ทัณฑสถาน
วัยหนุ่มกลางดำเนินการจ่ายเงินรางวัลปันผลให้แก่ผู้ร้องเรียนและคณะ พร้อมรายงานผลให้ผู้ตรวจการแผ่นดินทราบต่อไป