ผู้ตรวจการแผ่นดินได้เสนอรายงานต่อคณะรัฐมนตรี เรื่อง ขยะพลาสติกในทะเลไทย กรณีที่หน่วยงานของรัฐยังมิได้ปฏิบัติ ให้ถูกต้องครบถ้วนตามหมวด 5 หน้าที่ของรัฐ ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 230 (3) เมื่อวันที่ 12 มกราคม 2564 ดังต่อไปนี้
1. เสนอให้มีการนำระบบมัดจำค่าขวดพลาสติกมาใช้เหมือนในต่างประเทศ
2. เสนอให้มีการส่งเสริม สนับสนุนการออกแบบผลิตภัณฑ์และบรรจุภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
3. เสนอให้มีการส่งเสริม สนับสนุนการดำเนินธุรกิจและการพัฒนาเทคโนโลยี นวัตกรรม ในรูปแบบเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy)
4. เสนอให้มีการออกกฎหมายกำหนดให้ผู้ผลิตต้องรับผิดชอบในการรีไซเคิลบรรจุภัณฑ์ที่ตนผลิต
5. เสนอให้มีการออกกฎหมายกำหนดให้ประชาชนในฐานะผู้ทำให้เกิดขยะมีหน้าที่ในการคัดแยกขยะ
6. เสนอให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นพัฒนาการดำเนินงานในการเก็บ ขน และกำจัดขยะ ให้เป็นระบบ มีประสิทธิภาพ และครอบคลุมทั่วถึงเขตพื้นที่รับผิดชอบของตน โดยเฉพาะ "ทางน้ำ” ในเขตพื้นที่
7. เสนอให้มีการส่งเสริม สนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตไฟฟ้าจากขยะที่เป็นมิตร
ต่อสิ่งแวดล้อม และปลอดภัยต่อชุมชนรอบข้าง
8. เสนอให้มีการจัดสรรงบประมาณเพื่อจัดให้มีเรือเก็บขยะเพียงพอสำหรับการปฏิบัติงานในจังหวัดชายฝั่งทะเล และส่งเสริม สนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีในการจัดเก็บขยะในน้ำเพื่อให้เรือเก็บขยะสามารถปฏิบัติงานได้ทั้งในแม่น้ำ ลำคลอง และทะเล อย่างมีประสิทธิภาพ
9. เสนอให้หน่วยงานของรัฐบูรณาการการจัดการขยะพลาสติกกับองค์กรภาคเอกชน และภาคประชาชน ตลอดจนรณรงค์ประชาสัมพันธ์เพื่อสร้างจิตสำนึกในการลดการใช้พลาสติกและการคัดแยกขยะอย่างถูกวิธี
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีได้มีหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ นร 0507b/ว(ล) 2130 ลงวันที่ 18 มกราคม 2564 ขอให้กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และสำนักงบประมาณ เสนอความเห็นในส่วนที่เกี่ยวข้อง เพื่อประกอบการพิจารณาของคณะรัฐมนตรี เรื่อง รายงานเสนอต่อคณะรัฐมนตรี กรณีหน่วยงานของรัฐยังมิได้ปฏิบัติให้ครบถ้วนถูกต้องตามหมวด 5 หน้าที่ของรัฐ ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 และหน่วยงานดังกล่าวได้ให้ความเห็นต่อคณะรัฐมนตรี ดังนี้
กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ได้สนับสนุนงบประมาณในการวิจัยเกี่ยวกับประเด็นขยะพลาสติกในทะเล รวมทั้งการวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์ กระบวนการวิธีการทดสอบวิเคราะห์ บรรจุภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในลำดับต้น และมีหน่วยงานที่มีความพร้อมในการให้การสนับสนุนบริการทดสอบหรือรับรองพลาสติก ผลิตภัณฑ์ย่อยสลายได้ทางชีวภาพตามมาตรฐานสากลที่ได้การยอมรับ และมีข้อเสนอแนะเพิ่มเติมเกี่ยวกับข้อเสนอแนะของผู้ตรวจการแผ่นดิน รายละเอียดตามหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ อว (ปคร) 0201/ 2559 ลงวันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2564
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้พิจารณาแล้วเห็นด้วยกับข้อเสนอแนะของผู้ตรวจการแผ่นดินและการดำเนินการของรัฐทุกภาคส่วนที่ชี้แจงข้อเท็จจริง โดยสรุปตามรายงานของผู้ตรวจการแผ่นดิน ซึ่งกรมประมงได้สนับสนุนข้อมูลทางวิชาการจากโครงการวิจัย เรื่อง การศึกษาปริมาณและชนิดของขยะในอ่าวไทยจากเรือสำรวจประมงทะเลโดยใช้อวนลากแผ่นตะเฆ่ลากสำรวจขยะในทะเล เป้าหมายเพื่อวิเคราะห์หาแหล่งที่มาการแพร่กระจาย และเป็นข้อมูลพื้นฐานในการบริหารจัดการขยะในทะเล และตรวจประเมินมาตรฐาน ด้านสุขอนามัยในเรือประมง เพื่อออกหนังสือรับรองมาตรฐานด้านสุขอนามัยในเรือประมง โดยมีข้อกำหนด ให้เรือประมงพาณิชย์ที่ผ่านมาตรฐานฯ ทุกลำ ต้องนำขยะในเรือกลับมาทิ้งที่ฝั่งซึ่งทั้งสองกิจกรรมที่ดำเนินการนี้ สนับสนุนตาม Roadmap การจัดการขยะพลาสติก พ.ศ. 2561 และแผนปฏิบัติการ (Action plan) ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง 20 ปี (พ.ศ. 2560 – 2579) ของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยให้คณะรัฐมนตรีทราบและพิจารณาข้อเสนอต่อไป รายละเอียดตามหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ กษ 0513.4/ 538 ลงวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2564
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พิจารณาแล้วเห็นว่า รายงานของผู้ตรวจการแผ่นดินสอดคล้องกับการดำเนินการภายใต้ Roadmap การจัดการขยะพลาสติก พ.ศ. 2561 - 2672 ที่มุ่งเน้นให้ทุกภาคส่วนร่วมดำเนินการป้องกันและแก้ไขปัญหาขยะพลาสติกแบบบูรณาการทั้งภาครัฐและเอกชน และประชาชนในการบริหารจัดการพลาสติก ตั้งแต่ขั้นตอนการผลิต การจำหน่าย การบริโภค และการจัดการ ณ ปลายทาง ให้เกิดผลอย่างเป็นรูปธรรม รวมทั้งส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนาระบบการนำพลาสติกกลับมาใช้ประโยชน์ด้วยระบบเศรษฐกิจหมุนเวียน นอกจากนี้ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 ยังได้ดำเนินโครงการศึกษา ความเหมาะสมในการใช้มาตรการทางเศรษฐศาสตร์ มาตรการจูงใจ เพื่อสนับสนุนและขับเคลื่อนการผลิตและ การบริโภคที่ยั่งยืน ซึ่งจะช่วยส่งเสริมให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของประชาชนและหน่วยงานภาครัฐ ในทุกระดับ รายละเอียดตามหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ ทส 0220/379 ลงวันที่ 11 กุมภาพันธ์ 2564
สำนักงบประมาณ มีข้อสังเกตเกี่ยวกับข้อเสนอแนะของรายงานผู้ตรวจการแผ่นดินว่า เพื่อให้ การดำเนินการแก้ไขปัญหาขยะพลาสติกในทะเลไทยเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น จึงขอให้หน่วยงาน ที่เกี่ยวข้องนำข้อเสนอแนะดังกล่าวมาเป็นแนวทางในการดำเนินงานตามภารกิจของหน่วยงาน มีการบูรณาการ ของทุกภาคส่วนทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน เพื่อแก้ไขปัญหาขยะพลาสติกในทะเลไทยต่อไป รายละเอียดตามหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ นร 0718/273 ลงวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2564
ต่อมาเมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2564 สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี มีหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ นร 0505/ 14680กราบเรียนประธานผู้ตรวจการแผ่นดิน และหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ นร 0505ว 2756 เรียนเลขาธิการสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน รายงานให้ทราบว่า รายงานเสนอต่อคณะรัฐมนตรีกรณีที่หน่วยงานของรัฐยังมิได้ปฏิบัติให้ถูกต้องครบถ้วนตามหมวด ๕ หน้าที่ของรัฐ ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 เรื่องขยะพลาสติกในทะเลไทย นั้น คณะรัฐมนตรีได้มีมติ เมื่อวันที่ 23 มีนาคม 2564 รับทราบตามที่ผู้ตรวจการแผ่นดินเสนอ และให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องรับข้อเสนอแนะของผู้ตรวจการแผ่นดิน รวมตลอดถึงความเห็น ข้อสังเกต และข้อเสนอแนะเพิ่มเติมของกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม และสำนักงบประมาณไปประกอบการพิจารณาในส่วนที่เกี่ยวข้องต่อไป ทั้งนี้ สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีได้แจ้งให้รองนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวงและกรมทราบด้วยแล้ว
