ประวัติ ความเป็นมา

     สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน (สผผ.) เป็นองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ที่ก่อตั้งขึ้นเพื่อช่วยขจัดความเดือดร้อนของประชาชน ที่เกิดจากการปฏิบัติหรือไม่ปฏิบัติหน้าที่ของหน่วยงานรัฐและเจ้าหน้าที่ ของรัฐทุกประเภท โดยแสวงหาข้อเท็จจริงจากข้อร้องเรียน และดำเนินการแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนด้วยความเป็นกลางและเป็นธรรม สผผ. ก่อตั้งมากว่า 23 ปี โดยตลอดระยะเวลาของการดำเนินงาน ได้สั่งสม องค์ความรู้ เอกสาร และบันทึกในรูปแบบต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องเป็นจำนวนมากที่แสดงถึงพัฒนาการสำคัญของงานผู้ตรวจการแผ่นดิน ซึ่งเป็นหลักฐานขั้นต้นที่สามารถนำไปใช้อ้างอิงทางวิชาการ การศึกษา ค้นคว้า วิจัย เกี่ยวกับประวัติความเป็นมาในการก่อกำเนิดองค์กรผู้ตรวจการแผ่นดินขึ้นในประเทศไทย รวมทั้งการพัฒนาองค์ความรู้เกี่ยวกับผู้ตรวจการแผ่นดินให้สมกับเจตนารมณ์ของการมีผู้ตรวจการแผ่นดินต่อไป

     สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดินได้ตระหนักและเห็นคุณค่าในองค์ความรู้ดังกล่าว จึงได้ริเริ่มให้มีพิพิธภัณฑ์และหอจดหมายเหตุผู้ตรวจการแผ่นดินขึ้น โดยก่อตั้งเมื่อปี 2554 เพื่อเป็นแหล่งเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับประวัติความเป็นมา วิวัฒนาการของผู้ตรวจการแผ่นดิน ทำเนียบนามผู้ตรวจการแผ่นดิน และเกียรติประวัติที่สำคัญของผู้ตรวจการแผ่นดินให้เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย รวมทั้งข้อมูลของสถาบันผู้ตรวจการแผ่นดินระหว่างประเทศ ซึ่งมีอยู่ทั่วโลกกว่า 150 องค์กร

     พิพิธภัณฑ์และหอจดหมายเหตุผู้ตรวจการแผ่นดิน อยู่ภายในที่ทำการสำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน ศูนย์ราชการเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550 อาคารรัฐประศาสนภักดี ชั้น 5 ถนนแจ้งวัฒนะ แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ โดยมีพื้นที่จัดแสดง 90 ตารางเมตร